Sự Du Nhập Của Phật Giáo Vào Việt Nam

NSGN -Phật giáo truyền đến china từ cực kỳ sớm. Trước lúc Phật giáo du nhập, trung hoa đã gồm nền thiết yếu trị định hình và hệ tư tưởng, tôn giáo phát triển, đưa ra phối trẻ trung và tràn đầy năng lượng đời sống lòng tin mọi giai tầng thôn hội.

Bạn đang xem: Sự du nhập của phật giáo vào việt nam

Bức tường cao lớn này tác động không nhỏ đến sự gia nhập và trở nên tân tiến của Phật giáo. Câu hỏi về niên đại và con đường Phật giáo gia nhập vào china thời kỳ đầu khơi dậy nhiều quan tâm, tranh cãi trong số nhà nghiên cứu.

Trong khoảng 200 năm tiếp theo Đức Phật khử độ, phạm vi buổi giao lưu của Phật giáo giới hạn bên phía trong đất nước Ấn Độ. Từ cụ kỷ lắp thêm III tr.TL trở đi, nhờ chế độ truyền bá của vua Asoka (A Dục) nằm trong triều đại Maurya, Phật giáo đã ban đầu có những cách chuyển mình vượt khỏi giáo khu xứ Ấn nhằm du nhập vào trong dòng chảy tâm linh, văn hóa của đa số quốc gia trên cầm giới. Sau đó, đằng sau sự bảo trợ của vua Kanishka thuộc triều đại Kushan (Quý Sương), Phật giáo nhanh chóng lớn khỏe mạnh và ban đầu xâm nhập vào một trong những nền văn minh cổ xưa khác, Trung Quốc.

Lạc sơn Đại Phật tại Tứ Xuyên, trung quốc có tuổi thọ hơn 1300 năm, nguồn ảnh: internet

Trung Quốc được coi là cái nôi của văn minh nhân loại bởi sức ảnh hưởng văn hóa của xứ sở này đến sự hình thành và trở nên tân tiến nền văn hóa của đa số quốc gia không giống nhau. Bước đầu từ cụ kỷ II tr.TL, hệ thống chính trị và tôn giáo của vương triều đơn vị Hán (206 tr.TL) được xác lập ổn định định. Công ty Hán đóng góp đô làm việc đồng bằng phía Bắc Trung Hoa, nơi có nền tân tiến đã định hình hơn 1.500 thời gian trước đó. Tài chính thời kỳ này có sự cách tân và phát triển vượt trội. Chuyển động thương mại được tùy chỉnh thiết lập với những trung trung tâm buôn bán, là nơi giao thương mua bán giữa bạn Hán với các thương nhân ngoại quốc. Theo Henri Maspero, vào vào cuối thế kỷ thứ I tr.TL, sự giao lưu kinh tế, văn hóa giữa trung quốc với Ấn Độ cũng tương tự các nước ở khoanh vùng Tây bắc Ấn, Trung Á và Afghanistan đã được diễn ra(1). Đây đó là tiền đề cho các nền văn hóa truyền thống ngoại quốc giao lưu với Trung Quốc, trong những số đó có Phật giáo.

Khi Phật giáo truyền vào Trung Quốc, địa điểm đây đã có một khối hệ thống tư tưởng tôn giáo ổn định định, đưa ra phối đời sống đều giai tầng buôn bản hội. Đó là đạo nho với hệ bốn tưởng chủ yếu trị, đạo đức bởi vì Khổng Tử khởi xướng; và Lão giáo bao hàm triết học tập huyền bí, khổ hạnh gắn sát với nhân vật thần thoại là Lão Tử.

Có sự khác biệt giữa các sử ký kết khi bàn về niên đại gia nhập của Phật giáo vào Trung Quốc. Đề cập đến sự việc này, tầm thường quy bao gồm bảy thuyết phổ thông.

Thứ nhất, thuyết tây phương thánh đưa của Khổng Tử. Thiên “Trọng Ni” trong “Liệt Tử” gồm dẫn lời của Khổng Tử rằng: “Phương Tây tất cả bậc Thánh, ko trị nhưng không loạn, không nói mà tự tin, ko giáo hóa mà lại tự làm”(2). Theo thuyết này, Khổng Tử đã nghe biết Phật giáo. Tuy nhiên, dữ kiện này không có sức thuyết phục, vì chưng đến tận rứa kỷ lắp thêm III tr.TL Phật giáo mới bắt đầu rời khỏi non sông Ấn Độ, thì làm thế nào Khổng Tử (551-479 tr.TL) có thể nghe mang lại Phật giáo. Hơn nữa, cụm từ “Tây phương Thánh giả” hoàn toàn có thể chỉ cho bất kể thánh nhân nào, chưa chắc là ám chỉ Phật giáo.

Thứ hai, thuyết thích hợp Lợi Phòng rước Phật giáo truyền vào Trung Quốc. Đời vua Tần Thủy Hoàng năm 243 tr.TL, có Thích Lợi Phòng cùng mười tám vị thánh thiện giả đem kinh Phật truyền vào Trung Hoa(3). Lương Khải Siêu là 1 trong những trong rất ít học tập giả đồng ý thuyết này. Ông lập luận rằng Lợi Phòng rất có thể là trong những người truyền giáo được vua Asoka gửi đi. Trong lúc đó, với chính sách kiềm tỏa biên giới ở phía Tây và phía Đông của Tần Thủy Hoàng ít nhiều tạo bắt buộc bức tường thành kiên cố, khiến sức ép cực kỳ lớn đối với những cố gắng nỗ lực tiến vào nước này. Kenneth K.S. Ch’en, vào công trình nghiên cứu của mình, cũng minh chứng rằng phần lớn bia ký của vua Asoka giỏi biên niên sử Tích Lan không thể để lại bất kể dấu tích làm sao về việc truyền bá Phật giáo của vua Asoka ở trung hoa cả(4). Một điều đáng chú ý ở đó là sự xuất hiện họ “Thích” trong cái brand name “Thích Lợi Phòng”. Theo phần lớn ghi chép lịch sử hào hùng để lại, mãi cho tới đời Ngụy Tần, ngài Đạo An (314-385) mới chủ trương mang chữ “Thích” làm cho họ người xuất gia(5). Như vậy, cái tên “Thích Lợi Phòng” hoàn toàn do fan đời sau gán ghép vào. Chính vì thế, thuyết này cũng không đáng tin cậy.

Thứ ba, thuyết Trương Khiên nghe đến đạo phật trong hai chuyến hành trình sứ thanh lịch tộc Nguyệt đưa ra và Tây Vực để liên minh ngăn chặn lại Hung Nô bên dưới thời Hán Vũ Đế(6). Trong thời gian đầu thời Tây Hán, Hung Nô, một tộc du mục thịnh trị ở miền bắc Trung Quốc, không kết thúc phát động chiến tranh xâm lấn ra bên ngoài, gây sức ép khôn xiết lớn đối với biên cương của triều Hán cũng như các nước khu vực Tây Vực. Hán Vũ Đế (140-86 tr.TL) phái Trương Khiên đi sứ quý phái Nguyệt chi và các non sông ở Tây Vực để liên minh nhằm kiềm hãm và bình định tộc Hung Nô. Mặc dù nhiên, đều sử liệu về sự việc kiện này chỉ tìm kiếm thấy ở một số trong những văn phiên bản thời Đường, còn trước kia hiện không tìm thấy tài liệu nào nhắc đến. Mang đến nên, giả thuyết này sẽ không đủ cơ sở để chứng minh về sự xuất hiện của Phật giáo ngơi nghỉ Trung Quốc, chỉ có thể xem đây là truyền thuyết về một nhân vật dụng được coi là người để viên gạch ốp đầu khai thông “Con đường tơ lụa” bên trên bộ.

Thứ tư, thuyết lễ bái hình tín đồ vàng được tìm kiếm thấy trong “Phật tổ thống kỷ”. tướng tá Hắc Khứ bệnh (霍去病) công ty Tiền Hán vào cuộc chinh phân phát quân Hung Nô (120-121 tr.TL) “tìm thấy một tượng fan bằng vàng đưa về dâng Hán Vũ Đế, công ty vua cho là bậc Thánh rước thờ trong cung Cam Tuyền, sớm buổi tối đốt mùi hương lễ kính”.

Xem thêm: Phận Đời Bi Ai Của Vị Thái Giám Cuối Cùng Của Trung Quốc, Tôn Diệu Đình, Thái Giám Cuối Cùng Ở Trung Quốc

(7) bức tượng vàng này từng được coi là hình ảnh của Đức Phật cùng là hội chứng cứ khắc ghi sự bắt đầu của sự truyền bá Phật giáo sinh sống Trung Quốc. Tuy nhiên, lúc này đã xác minh rõ những bức tượng phật vàng này là hình tượng của một vị thần tộc Hung Nô. đến nên, thuyết này cũng không đủ các đại lý để chứng tỏ niên đại du nhập của Phật giáo vào Trung Quốc.

Thứ năm, thuyết lưu Hướng thời vua Thành Đế phát hiện ghê Phật trong lúc chỉnh đốn lại giấy tờ của triều đình tại các Thiên Lộc. Sự khiếu nại này được “Phật tổ thống kỷ” trích dẫn từ bài bác tựa của Liệt tiên truyện(8), một tác phẩm tích lũy tiểu sử các bậc tổ tiên của Đạo giáo mà tác giả được fan đời sau gán mang đến Lưu hướng (劉向 80-8 TL). Các học giả nghi vấn về tác giả và niên đại của Liệt tiên truyện. Họ cho rằng tác phẩm này được viết vào thay kỷ III-IV với chỉ đồng ý phần trích dẫn khởi đầu như một bệnh cứ cho sự xuất hiện thêm của Phật giáo tại trung quốc trong cụ kỷ đầu trước TL(9). Trả thuyết này cùng rất năm mang thuyết được nêu ra ở trên trọn vẹn không đủ cơ sở dữ liệu để đưa đến kết luận chính thức. K.S. Ch’en không gật đầu với những giả thuyết này còn chỉ xem đấy là huyền sử ko xác thực(10). Như vậy, phần lớn giả thuyết được đưa ra ở trên chỉ rất có thể là sự thêu dệt, ngụy tạo, muốn chứng tỏ sự hiện lên của Phật giáo trên tổ quốc Trung Quốc mà thôi.

Thứ sáu, thuyết khẩu truyền Phật giáo của Y Tồn. Niên hiệu Nguyên lâu năm thứ nhất (2 tr.TL) đời vua Ai Đế nhà Tiền Hán tất cả sứ giả nước Đại Nguyệt bỏ ra là Y Tồn tới china và mang Phật giáo truyền miệng đến Cảnh Lư(11). Sử liệu gốc nói dữ khiếu nại này đến lúc này vẫn chưa tìm thấy. Học tập giả fan Nhật Shiratori Kuraichi vào công trình nghiên cứu về lịch sử Tây Vực cho thấy rằng nhị triều đại trước vương triều Quý Sương trong các số ấy có Đại Nguyệt Thị không tin Phật giáo(12). đưa thuyết này sẽ không đủ sức thuyết phục để minh chứng rằng Phật giáo mở ra vào thời gian này.

Thứ bảy, thuyết Minh Đế ước pháp được tìm thấy trong Hậu Hán thư. Sách này chép rằng niên hiệu Vĩnh Bình thứ tám (65 TL), vua Minh Đế ra chiếu chỉ tín đồ phạm tội lẫn trốn yêu cầu dâng một số tơ lụa tốt để chuộc tội. Sở vương Anh, huynh đệ của Minh Đế, đóng đô sinh sống Bành Thành, tự xét rằng trong đơn vị có fan phạm tội phải dâng cha mươi tư xấp lụa nhằm chuộc tội cho người thân. Minh Đế xem trường hợp này sẽ không đáng xử tội với lý do Vương biết “sùng thượng giáo lý cao quý của Hoàng Lão và đức nhân từ bao la của Phật” (楚王誦黃老之微言尚浮屠之仁祠) yêu cầu hẳn nhiên là người tốt, cho nên vì thế vua rước tơ lụa hoàn trả lại cho Vương. Sau đó, Vương làm cho lễ sám hối, dùng đồ chay ba tháng và tổ chức triển khai thịnh biên soạn cúng dường Tăng sĩ (桑門) và cư sĩ (伊蒲塞)(13). Chiếu văn của Minh Đế bây giờ vẫn còn. Nhưng câu hỏi về thầy của vương vãi Anh là ai vẫn còn đấy là một nghi vấn. Văn kiện lịch sử này là 1 trong những chứng cứ xác thực chứng minh sự có mặt của Phật giáo vào thời Hậu Hán.

Bên cạnh đó, trên đây còn là tại sao để tín đồ đời sau dựng nên tình ngày tiết vua Minh Đế ước pháp thỉnh kinh. Thuyết này nói rằng Hán Minh Đế mộng thấy tín đồ vàng (金人) tự phương Tây. Qua lời xác thực của viên quan liêu Phó Nghị, vua không nên sứ qua Tây Vực cầu pháp. Kết quả này của chuyến Tây du này là thỉnh được Ca Diếp Ma Đằng và Trúc Pháp Lan. Vua Minh Đế đến xây chùa Bạch Mã ngơi nghỉ ngoại ô thành Lạc Dương làm vị trí thờ Phật, phiên dịch ghê điển(14). Mẩu chuyện này hoàn toàn do bạn đời sau gán ghép vào. Mặc dù nhiên, sau khi thải trừ những cốt truyện hư cấu thì các sự thật lịch sử dân tộc được hiện tại ra. Mẫu “kim nhân” được nêu ra ở đây cho biết thêm rằng Phật giáo đầu tiên được truyền đến Trung Quốc chưa hẳn là ghê Phật mà là tượng Phật, bởi giờ đây vương triều Quý Sương đã chịu tác động nghệ thuật tạc tượng của fan Hy Lạp(15). Như vậy, vụ việc phụng cúng Phật của Sở vương vãi Anh là hoàn toàn có sơ sở. Không hồ hết thế, qua trên đây còn cho thấy thêm vào thời đặc điểm này đã xuất hiện hiệ tượng một đạo tràng tu tập nhưng người đứng vị trí số 1 là Sở vương Anh. Song, đạo tràng này chưa thực sự được công nhận và chỉ tạm dừng ở mặt tín ngưỡng bái phụng.

Ngoài ra, vấn đề nỗ lực minh chứng sự có mặt của Phật giáo chính giữa Lạc Dương cho biết thêm vào thời công ty Hán, Phật giáo đã xuất hiện ở một số khoanh vùng khác trước cả Lạc Dương. Số đông sử liệu về việc Mâu Tử học tập Phật ở khu đất Giao Châu được tra cứu thấy trong bài xích tựa “Lý hoặc luận”, tuyệt sự khiếu nại Khương Tăng Hội xuất gia nghỉ ngơi Giao Chỉ với sự khai hóa truyền tay Phật giáo ở đất Kiến Nghiệp đời Ngô Tôn Quyền là những bằng chứng về một trung trung tâm Phật giáo Luy Lâu cực thịnh với hệ thống giáo dục phát triển ở phía Nam china (tức miền bắc Việt Nam hiện nay đang bị nhà Hán đô hộ thời điểm bấy giờ).

Như vậy, mang đến đây đủ cửa hàng để kết luận rằng có một cộng đồng Phật giáo đã hiện hữu tại trung quốc trước năm 65. Điều đáng chăm chú là trong cộng đồng đó có cả tu sĩ lẫn cư sĩ trên gia. Tu sĩ được kể đến chắc chắn là hầu như vị Tăng nước ngoài quốc bởi vì trong thời kỳ này tín đồ Hán không được phép xuất gia(16). Song, tuyến phố Phật giáo gia nhập vào Trung Quốc ra sao vào thời kỳ đầu là 1 trong vấn đề được giới học thuật chăm chú đến.

Như vẫn nói làm việc trên, Trương Khiên được coi là người để viên gạch trước tiên khai thông con phố giao lưu quân sự, khiếp tế, văn hóa truyền thống giữa trung hoa với các nước phía Tây. Tuyến đường này được bên địa lý học khét tiếng người Đức Ferdinand von Richthofen (1833-1905) lần đầu tiên gọi là Con đường tơ lụa(Seidenstranssen, Silk Road)thay mang đến các tên thường gọi từng dùng trước đó. Sau chuyến Tây du trở về, Trương Khiên đề cập lại đầy đủ vùng đất mới mẻ và lạ mắt mà tôi đã đặt chân tới. Điều kia đã thúc đẩy giới thương nhân trung quốc lên mặt đường tìm thị trường tiêu thụ mới. Món đồ được lựa chọn để giao thương lúc bấy giờ đồng hồ là tơ lụa. Từ khôn cùng sớm, tơ tằm cùng các thành phầm dệt thượng hạng độc quyền lừng danh của Trung Quốc được ưa chuộng ở các nước phương Tây. Ngay cả những bậc đế vương vãi hay rất nhiều nhà quý tộc của đế chế La Mã cũng rất thích tơ lụa Trung Hoa, đến cả lụa được đổi bởi vàng với cân nặng tương đương.

Các sản phẩm tơ lụa được tập kết ở Lạc Dương, sau đó chuyển đến Trường An rồi mang tới cửa khẩu Đôn Hoàng, tiếp giáp ranh sa mạc Kashgas. Vì chưng sự to lớn và nguy hại ở sa mạc, những đoàn thương buôn chia ra hai hướng theo rìa của sa mạc rồi chạm mặt nhau sinh sống Tân Cương. Sau khi tiến vào Tân Cương, tuyến phố tơ lụa lại được chia làm nhiều bé đường nhỏ dại tiếp tục qua Mông Cổ, Ấn Độ, Afghanistan, Kazakh-stan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp rồi tiếp cận vùng Địa Trung Hải và mang lại tận châu Âu. Tổng chiều dài mong tính khoảng tầm 7.000km với phương tiện chủ yếu là lạc đà. Thông qua Con mặt đường tơ lụa này, vàng bạc tình của châu Âu không dứt chảy vào Trung Nguyên, triều đình đơn vị Hán cũng chính vì thế mà mừng đón thời kỳ hoàng kim độc nhất trong lịch sử hào hùng dân tộc Trung Hoa.

Lúc mới du nhập, Phật giáo được truyền vào Trung Quốc thông qua Con con đường tơ lụa bên trên bộ. Các đoàn thương hiền từ Ấn Độ, Tây Vực và những nước Trung Á không ngừng vào trung quốc để thông thương. Vào những chuyến du ngoạn xa này, các đoàn yêu mến nhân hay dẫn theo những tu sĩ Phật giáo để nguyện cầu và làm chỗ dựa tinh thần. Đây chính là tiền đề nhằm Phật giáo truyền vào Trung Quốc. Lộ trình du nhập của Phật giáo từ Ấn Độ vào trung hoa vào ráng kỷ vật dụng II cùng I tr.TL xuất hành từ phía Bắc Ấn Độ(17). Đầu tiên, họ ban đầu cuộc hành trình dài đến Bamiyan trực thuộc Afghanistan, tiếp nối vượt hàng Hindukush mang đến Balkh, với từ Balkh đi qua vùng Pamirs để cho Kashgar. Từ Kashgar rẽ sang nhị hướng Nam, Bắc vòng xung quanh sa mạc rồi gặp nhau trên Đôn Hoàng, một tỉnh giấc phía Tây Trung Quốc.

Tuy nhiên, theo nhiều nguồn sử biên chép lại, trong những năm đầu của nuốm kỷ sản phẩm công nghệ nhất, cửa ngõ khẩu Đôn Hoàng có một thời hạn dài đóng cửa, làm cách quãng mọi sự liên hệ giữa đơn vị Hán với các nước phía Tây. Điều đó gây trở ngại rất lớn đến sự lan truyền của Phật giáo vào quy trình tiến độ này. Lân cận đó, điều kiện thoải mái và tự nhiên và xóm hội của con phố tơ lụa trên cỗ cũng ảnh hưởng lớn trong việc đi lại. Tuyến đường tơ lụa trên bộ chỉ thông tới phần nhiều nước tiếp liền kề với china như Nguyệt Chi, Khương Cư, An Tức... Lúc muốn không ngừng mở rộng con đường đến phía Tây, những đoàn thương buôn thường phải trải qua những vùng đất khôn cùng khắc nghiệt, đối lập với đa số ngọn núi cao hiểm trở, hẻo lánh giỏi sa mạc rộng lớn lớn. Hơn nữa, sự đứt quãng bởi chiến tranh hay mưu đồ vật thao túng hoạt động thương mại trên tuyến phố này của một vài nước cũng là một yếu tố tác đụng trực kế tiếp sự giao thương này. Điều này được Hậu Hán thư ghi chép cực kỳ rõ. Vào triều đại vua trả Đế (89-105), Ấn Độ và china đã tùy chỉnh mối quan hệ nam nữ hữu nghị(18). Ko lâu sau, do Tây Vực làm cho phản buộc phải mối giao bang này bị trì hoãn. Đến đời hoàn Đế, Ấn Độ chuyển qua làn đường khác đi theo đường biển từ Nhật phái nam đến trung hoa triều cống .

Như vậy, rất có thể thấy rằng, Phật giáo truyền vào Trung Quốc thứ nhất thông qua tuyến phố bộ. Song, rất nhiều điều kiện tự nhiên và thoải mái và làng mạc hội đã tạo ra nhiều khó khăn trong sự lan tỏa này. Chính vì những điều kiện có hại đó đang thúc đẩy những đoàn yêu quý nhân, các đoàn giao bang phải chuyển hướng sang tuyến đường biển. Từ bỏ đây xuất hiện thêm một con đường mới cùng với nhiều dễ ợt trong vấn đề vận chuyển nhượng bàn giao thương, kết nối các mối quan hệ giới tính hữu nghị. Trường đoản cú đó, Phật giáo cùng theo các tuyến đường biển truyền vào Trung Quốc. Trong suốt lộ trình đi trung hoa được lên đường từ Bharukaccha nằm ở vị trí bờ Tây Ấn Độ. Sau khi rời các cảng ngơi nghỉ vịnh Bengal, tàu rất có thể xuôi buồm thẳng mang lại Java, hoặc đi theo bờ đại dương dọc quanh bán hòn đảo Malay cho đến khi cho Giao Chỉ hoặc quảng châu trung quốc thuộc phía phái mạnh Trung Quốc(19).

Hậu Hán thư còn nói đến sự mua bán qua đường biển giữa nhà Hán cùng với đế chế La Mã. Bên dưới thời hoàn Đế, năm Diên Hy đồ vật chín (166), quốc vương vãi La Mã Marcus Aurelius Antonious phái đoàn sứ giả có ngà voi, sừng kia giác... đi theo đường thủy từ Nhật nam giới đến china để triều cống(20).

Bên cạnh đa số ghi chép trong văn tự cổ, còn không ít khảo cổ thiết bị được tra cứu thấy dọc tuyến đường trên biển này. Di chỉ nhanh nhất là vết tích về xưởng đóng góp thuyền (được khẳng định thuộc thời Tây Hán 221-111 tr.TL) tại con đường Trung đánh Tứ, quảng châu trung quốc được phân phát hiện vào năm 1974. Cùng rất đó còn có những mô hình thuyền bởi gốm và bằng gỗ có niên đại Đông Hán (năm 25-220 CN) được phát lúc này thành phố quảng châu trung quốc vào năm 1980; và bởi vậy cũng phản bội ánh rất rõ trình độ chế tạo thuyền thời Hán.

Hơn nữa, những di cổ vướng lại ở di chỉ Óc Eo (được coi là thủ lấp của vương quốc Phù phái nam xưa) cũng là 1 minh chứng cho những vận động tuyến con đường biển. Những nhà khảo cổ học vẫn tìm thấy ngơi nghỉ Óc Eo hai đồng tiền vàng bao gồm chạm hình hoàng đế La Mã Antoninus Pius (86-161) với Marcus Aurelius (121-180). Bên cạnh đó, các nhà khảo cổ học còn tìm thấy tượng đồng và một trong những đồ gốm Ấn Độ, gương đôi khi Hậu Hán, tượng Phật bằng đồng nguyên khối thời Bắc Ngụy... Tất cả những dấu tích đó cho biết từ cực kỳ sớm người dân Óc Eo vẫn xác lập quan hệ với những thương nhân La Mã, Ấn Độ với Trung Quốc, và nghiễm nhiên biến chuyển một minh chứng rõ rệt về hoạt động của Con con đường tơ lụa trên biển.

Như vậy, qua số đông ghi chép trong văn tự cổ kết phù hợp với nhiều hiện đồ vật thu được từ các cuộc khai thác khảo cổ học, có thể kết luận rằng Phật giáo được truyền đến trung hoa qua con phố tơ lụa trên biển khơi từ hết sức sớm, không thua kém gì con phố tơ lụa trên bộ, còn nếu không nói là nhanh chóng hơn.

Để rất có thể xác định chính xác niên đại và con đường gia nhập của Phật giáo vào china vào thời kỳ đầu dựa trên các ghi chép của thư cổ hay khảo cổ học là 1 trong những điều hết sức khó khăn. Mặc dù nhiên, qua phần lớn gì đã phân tích có thể kết luận rằng, Phật giáo gia nhập vào trung hoa ngay từ trong thời điểm đầu của cố kỉnh kỷ máy II tr.TL nhưng chưa thể đánh giá mà chỉ hiện hữu dưới dạng tín ngưỡng dân gian hoặc là qua bề ngoài của Đạo giáo. Mãi đến đầu thế kỷ thứ I TL, Phật giáo mới dần dần xâm nhập và bám rễ với dấu ấn điển hình là việc thực tập trai giới với thờ Phật của Sở vương Anh. Con phố tơ lụa trên bộ và trên biển là nhân tố quan trọng trong công cuộc truyền bá Phật giáo. Các nhà truyền giáo đi theo các đoàn thương gia qua hai tuyến phố này vào Trung Quốc. Tuy nhiên, sự truyền bá trên tuyến phố bộ chạm mặt nhiều khó khăn và hạn chế, trong những khi đó hầu hết ghi chép về sự hoạt động nhộn nhịp của tuyến đường tơ lụa bên trên biển khiến ta gạt loại bỏ đi những nghi vấn thuở đầu mà chấp nhận rằng thời hạn và vận động truyền bá Phật giáo qua tuyến đường biển không thua gì đường bộ. Ngày nay, con đường tơ lụa với đều chuyến sản phẩm đầy ắp hối hả tìm cho miền khu đất hứa đã trở thành dĩ vãng. Song, từ bỏ lúc ban đầu khai thông, con đường tơ lụa đã xác định nội hàm cơ bạn dạng và bền vững của nó, xuất hiện một kỷ nguyên mới trong công cuộc giao giữ văn hóa, tôn giáo giữa china với các nước phương Tây, nhất là sự du nhập của Phật giáo vào giang sơn này.