Ai đã đề xuất ý tưởng triết học tôi tư duy nên tôi tồn tại

Tôi mang lại rằng, “Nhân tính, Quốc tính cùng Cá tính” là công dụng của Con bạn tự do; và nhỏ người tự do là đích đến của giáo dục khai phóng...

Bạn đang xem: Ai đã đề xuất ý tưởng triết học tôi tư duy nên tôi tồn tại

«TÔI TƯ DUY,VẬYTÔI HIỆN HỮU»(1637)

Tác giả: René Descartes*Người dịch: Nguyễn Văn khoa

*

«Tôi bốn duy, vậy tôi hiện hữu»<1> nằm trong vào nhiều loại phát biểu triết học mà đến tất cả những fan đứng không tính cửa Triết cũng những biết, và vẫn còn là đầu đề tranh cãi sau bao phân tích với tìm hiểu, của bao tác giả.

Phải chăng đây là một đạo lý đã trọn vẹn chắc chắn, hoặc ít ra là 1 biểu thức sẽ thực sự hoàn chỉnh, đối với phiên bản thân Descartes? Một mặt, bên cạnh đó chính Descartes cũng đã do dự trước biểu thức cogito này, vày thấy rằng nó quá dựa vào một hiệ tượng lô-gic dễ dẫn đến hiểu sai, vào khi bạn dạng thân ông lại hay khiếp sợ rằng loại lý luận máy móc thường không thân thương đủ tới công ty và trực quan. Khía cạnh khác, ví dụ là Descartes vẫn thấy còn phải phải thường xuyên phân tích các vấn đề đưa ra ở đây, chỉnh sửa câu chữ nhằm mục đích thuyết phục độc giả, ở những tác phẩm khác – rõ ràng là vào Những Suy Tưởng rất Hình (Méditations métaphysiques, 1641), nơi «cogito, ergo sum» ở đây trở thành «ego sum, ego existo», còn ergo thì mất tích (xin xem các chú mê say 1, 7, và 10 bên dưới).

Dù sao, chỉ «cogito, ergo sum» mới được nối sát với tên bọn họ của René Descartes, với với một cách ngoặt mập đã lộ diện nhiều ngả con đường triết học tập trong rứa kỷ thứ XVII: triết lý nhận thức (theory of knowledge), triết lý về chủ thể (ý thức), nhị nguyên luận tâm/vật, công ty nghĩa duy lý, nhà nghĩa duy tâm… sau cuối nhưng chưa phải là ít đặc biệt quan trọng hơn, vai trò rất cần thiết của nó trong bốn tưởng của Edmund Husserl và hiện tượng kỳ lạ học ở thế kỷ XX cũng là điều cần được nhấn mạnh.

Nguyễn Văn Khoa

*

Không biết tôi tất cả nên nói với bạn về đầy đủ suy tưởng đầu tiên mà tôi đã tiến hành ở đấy<2> chăng, do chúng quá rất hình và kì cục đến nỗi chắc rằng chúng đang không hợp với sở mê say của hầu như người. Mặc dù nhiên, nhằm ta có thể đánh giá chỉ xem liệu các nền tảng<3> tôi vẫn phát hiện ra tất cả đủ bền vững và kiên cố hay không, tôi cảm giác như bị bắt buộc phải nói đến chúng.

Từ lâu rồi, tôi đã nhận xét rằng, về cách ứng xử trong xã hội, đôi lúc ta cần được tuân theo những ý kiến mà ta vượt biết là không mấy vững chắc chắn<4>, như thể là chúng quan yếu nào còn bị ngờ vực đưa ra nữa, như sẽ nói sinh sống trên; vậy nhưng, mỗi khi chỉ ý muốn tìm ra sự thật, tôi lại nghĩ rằng mình rất cần được làm trái lại tất cả, rằng tôi phải bác bỏ, như trọn vẹn sai, tất cả những gì mình rất có thể nghĩ ra chút nghi ngờ nào về chúng, để cân nhắc xem, liệu sau đó sẽ còn lại điều gì vào tin tưởng của bản thân là hoàn toàn không thể nghi hoặc được chăng<5>. Nói phương pháp khác, cũng chính vì các giác quan của ta nhiều lúc lừa dối chúng ta, tôi ý muốn giả thiết rằng đang không còn gì khác giống như các thứ mà giác quan liêu của ta đã khiến chúng ta tưởng tượng ra nữa.

Và cũng chính vì vẫn gồm có người sai lạc trong lúc lý luận, dù chỉ cần về những vấn đề đơn giản nhất vào hình học, và đã làm ra rất nhiều ngụy biện (paralogismes) trong nghành nghề dịch vụ này, tôi cũng chưng bỏ như sai lầm cả những phép tắc trước này đã được tôi xem như là những bệnh minh<6>, bởi tin rằng bản thân mình đôi lúc cũng hoàn toàn có thể mắc phải sai lạc như ngẫu nhiên ai khác.

Và cuối cùng, lúc xét rằng ngay mọi xem xét mà bọn họ có trong những khi tỉnh thức cũng có thể xảy đến trong lúc ta sẽ ngủ, nhưng không có ngẫu nhiên cái làm sao lúc sẽ là thật không còn cả, tôi cũng quyết định giả vờ rằng toàn bộ mọi lắp thêm từng lao vào tâm trí tôi cũng đều không có thực hóa học gì rộng là phần đông ảo tưởng trong các giấc mơ của tôi. Nhưng, tức thì sau đó, tôi đã chú ý thấy rằng, trong lúc tôi mong muốn nghĩ rằng phần đông thứ đều không quá như vậy, thì điều thiết yếu là tôi, kẻ đang nghĩ như thế, cần là đồ vật gi đó<7>. Và nhận thấy rằng thực sự này – tôi bốn duy, vậy tôi hiện nay hữu – là vững kim cương và cứng cáp chắn, tới mức mọi trả định ngông cuồng nhất của những người hoài nghi đều không có chức năng lay chuyển nó<8>, tôi đã nhận xét rằng tôi hoàn toàn có thể nhận nó, không chút đắn đo, như nguyên lý đầu tiên của lắp thêm triết học mà tôi search kiếm.

Sau đó, khi để ý xem xét coi bản thân tôi là dòng gì, với thấy rằng tôi hoàn toàn có thể giả vờ rằng mình không tồn tại cơ thể, rằng tôi ko ở một nơi chốn nào, vào một thế giới nào cả, nhưng lại lại không thể, để vờ vịt như trên, vờ vịt là tôi không hiện tại hữu<9>. Ngược lại, từ chính sự kiện là tôi nghĩ tới việc ngờ vực sự sống thọ của đều thứ khác, thì phân minh và chắc chắn là tôi hiện nay hữu; rứa vào đó, nếu tôi chỉ ngừng cân nhắc thôi, thì tôi không có lý vì gì để tin rằng tôi tồn tại nữa cả<10>, mang lại dù toàn bộ những gì còn sót lại mà tôi từng tưởng tượng là có thật hầu như tồn tại. Từ đấy tôi hiểu được tôi là một trong thực thể mà tất cả tinh hóa học hay phiên bản thể hồ hết chỉ là tứ duy, và để hiện nay hữu, nó ko cần bất kỳ một sở cứ nào, cũng không nhờ vào vào ngẫu nhiên một máy vật thể nào<11>. Cho nên cái tôi này, tức là cái linh hồn khiến qua nó tôi là tôi, là hoàn toàn khác biệt với thân thể<12>, thậm chí còn dễ nắm bắt hơn cả thân thể, và dẫu không tồn tại thân thể đi nữa, thì không phải vì vậy mà nó không hoàn toàn là nó.

Sau đó, tôi để ý đến một cách bao quát xem một tuyên bố phải đáp ứng nhu cầu những yêu mong gì để được coi là đúng và chắn chắn chắn; và vì tôi vừa mới kiếm được một mệnh đề mà lại tôi biết là đúng và chắc chắn là như vậy, tôi nghĩ rằng tôi bắt buộc phải biết nội dung của sự chắc hẳn rằng ấy là gì. Và nhận ra rằng chẳng gồm gì không giống trong mệnh đề «tôi tư duy, vậy tôi hiện nay hữu» bao gồm thể bảo vệ rằng điều tôi phân phát biểu là sự thật, bên cạnh sự khiếu nại tôi thấy một giải pháp rất ví dụ là, để tư duy, cần hiện hữu<13>, yêu cầu tôi đã chỉ dẫn một phán đoán mà tôi có thể lấy làm cho quy lý lẽ tổng quát, đây là những gì ta có thể quan niệm một giải pháp thật rõ ràng và thật khác biệt đều là sự việc thật<14>; chỉ có một số khó khăn trong việc chỉ ra hầu như thứ được bọn họ quan niệm rõ ràng là gì mà lại thôi».

René Descartes,Biểu Văn Về phương pháp Để Dẫn Dắt Lý TríVà Truy tìm Chân Lý trong các Khoa Học(Discours de la méthode pour bien conduire sa raisonet chercher la vérité dans les sciences, 1637),Phần IV, tr. 31-32

<1> những từ tương tác ở đây là: cogitare (penser = lớn think), cogito (je pense = I think); ergo (donc, par conséquent = so); esse (être = khổng lồ be), sum (je suis = I am); existere (gần với devenir, apparaître = to lớn become, khổng lồ appear, hơn là esse), existo (j’existe = I exist). Tứ duy là phạm trù triết học dùng để làm chỉ mọi hoạt động của tinh thần (nghi hoặc, suy tưởng, khẳng định, chối bỏ, tưởng tượng…). Vào Biểu Văn Về Phương Pháp (Discours de la Méthode, 1637), Descartes sử dụng biểu thức trên bởi tiếng Pháp (je pense, donc je suis) chứ chưa phải bằng giờ La-tinh. Biểu thức bởi tiếng La-tinh (cogito, ergo sum) chỉ thấy nghỉ ngơi Các Nguyên Lý Triết Học (Principia philosophiae, bản gốc năm 1644). Trong tiếng Việt, đụng từ esse rất có thể được dịch là: là, lâu dài hay hiện nay hữu. Về lý do chúng tôi đã lựa chọn hiện hữu, xin xem các chú mê thích 7 và 10.

<2> Ở Hà Lan. Hà Lan (lúc bấy giờ đồng hồ còn sở hữu tên là cộng hòa Hà Lan Thống tuyệt nhất = Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, hay cộng hòa Bảy tỉnh Thống duy nhất = Republiek der Zeven Provinciën Verenigde, 1581-1795), là tổ quốc cởi mở độc nhất vô nhị Âu châu đương thời. Descartes đến Hà Lan lần đầu tiên năm 1618, vào tuổi 22, nhằm học nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự. Ông thanh lịch Hà Lan lần thứ hai năm 1619, cùng cư ngụ phần nhiều liên tục sống đây cho đến năm 1935, theo học tại các đại học tập Franeker, Leiden với Amsterdam. Tất cả các trước tác của Descartes (trừ Những Suy Tưởng vô cùng Hình = Méditations métaphysiques, 1641) các được xuất phiên bản trước tiên sống đây, tuy nhiên quan hệ giữa Triết gia cùng với đời sống tinh thần ở Hà Lan chưa phải lúc nào thì cũng êm thắm. Sức nặng nề của chủ nghĩa giáo điều Calvin trong môi trường thiên nhiên đại học khiến cho tư tưởng của Descartes bị bên thần học Gijsbert Voet (Gisbertus Voetius, 1589-1676) chống đối quyết liệt. Vày sự tranh chấp thân hai phe theo và chống Descartes đương thời, thành phầm của Descartes còn bị Đại học Utrecht cấm cửa từ thời điểm năm 1642, và chỉ còn được phục quyền vào thời điểm năm 2005 vừa mới qua (dù thật ra, sự cấm tiệt này chỉ nghiêm ngặt từ 1642 cho 1650). Bất mãn vì toàn bộ những tranh cãi chung quanh lý thuyết của mình, Descartes vứt Hà Lan quý phái Thụy Điển, với mất ở đây năm 1650.

<3> Tựa đề tương đối đầy đủ của thành tựu được trích dịch ở đây là: Biểu Văn Về phương thức Để Dẫn Dắt Lý Trí và Truy tra cứu Chân Lý trong các Khoa Học. Như vậy, trăn trở của Descartes là: liệu cách chúng ta làm khoa học tất cả hư hư ngay từ đầu và từ bên phía trong không, liệu cái họ gọi là kỹ thuật có chắc chắn rằng chăng, tốt chỉ mang đến ta những mộng ảo mà thôi? Theo ông, vì chưng triết học bắt buộc được sử dụng để chế tạo khoa học, triết gia phải cố gắng suy tứ để công nghệ được để lên một gốc rễ chắc chắn, nhằm mục tiêu sản xuất ra những học thức đích thực. Nói phương pháp khác, mục đích của Descartes là biện minh (justifier = justify) cùng biện chính (légitimer = legitimate) mang đến hiểu biết của ta về cố giới, nghĩa là ở trong nghành nghề dịch vụ ngày nay chúng ta gọi là triết lý khoa học. Chúng ta còn có thể nhìn thấy mẫu ý mong nương theo cùng một phương thức căn bạn dạng ấy, nhằm từ kinh nghiệm tay nghề thường ngày vươn cho tới các phát minh triết học tập phổ quát, trong hai thành tích khác của ông là Những Suy Tưởng rất Hình (Méditations métaphysiques, 1641) với Các Nguyên Lý Triết Học (Principes de la philosophie, 1644 và 1647).

Xem thêm:

<4> Xem bên trên trang mục này, chú giải thứ 5 của bản dịch: René Descartes, Nguyên Lý Triết Học.

<5> thao tác làm việc nghi ngờ tất cả này của Descartes được đời sau call là «hoài nghi loại Descartes», hay «hoài nghi phương pháp (méthodique)» hay «hoài nghi ngoa dụ» (hyperbolique). Nó không bị động mà đòi hỏi ở người tư duy một nỗ lực nhằm mục đích gạt bỏ tất cả những gì không trọn vẹn là «bất khả nghi hoặc» để đạt tới cái chân thức. Như vậy, hoài nghi là đối cực của đôi bàn chân lý, nhưng cũng là một trong phương tiện con gián tiếp để mày mò ra chân lý.

<6> Sự nghi ngại này tiến công vào cả một số loại chân lý toán học. Có gì đảm bảo an toàn rằng phần nhiều lập luận của ta không trở nên một «tinh linh ranh mãnh (malin génie)» nào đó dẫn đi sai đường đâu? ngay lập tức từ suy tưởng thứ nhất trong Những Suy Tưởng vô cùng Hình, Descartes đang phá đổ hai cơ sở vẫn được đến là bền vững và kiên cố nhất – dấn thức giác quan liêu và chân lý toán học tập – của khoa học. Bọn họ sẽ trở lại các điểm này sau thời điểm bàn về item trên.

<7>Ở đây, Descartes xác lập nguyên lý đầu tiên của chân lý: bằng cách áp dụng sự nghi vấn có cách thức vào phiên bản thân, cửa hàng (ý thức) minh chứng ngược lại sự hiện lên của mình. Khi nghi ngờ, tôi rất có thể nghi ngờ gần như thứ, trừ sự kiện là tôi đã nghi ngờ, nghĩa là tôi đang tứ duy, bởi vì nghi hoặc chỉ là 1 phương thức tứ duy (xem chú thích 1). Nhưng «để tứ duy, tôi phải hiện tại hữu».

<8> cho dù tôi hiện giờ đang bị một «tinh linh ranh mãnh» nào kia lừa gạt, thì để có thể bị lường gạt, tôi cũng nên hiện hữu.

<9> Tôi có thể nghi ngờ sự trường tồn của thân xác tôi, tuy thế tôi ko thể ngờ vực sự hiện nay hữu của sự nghi ngờ, tức thị của tư duy. Tứ duy khiến cho sự hiện hữu của tôi phát triển thành không thể bị nghi hoặc. Tứ duy là một trong những thuộc tính của nhà thể, nghĩa là thuộc sở hữu của công ty thể: chỉ bao gồm tư duy là không thể tách rời khỏi công ty thể, chứ không phải thân xác. Có thể kết luận trường đoản cú đấy rằng đồ dùng thể gì tư duy rất nhiều hiện hữu, và công ty của bốn duy là một trong thực thể chăng? Xem chú thích 11

<10> vì chưng sự kiện tôi đang tư duy, tôi chắc hẳn rằng là tôi hiện hữu. Sự phát biểu chân lý – đời sau điện thoại tư vấn là nguyên tắc cogito – này bao hàm một trong những hệ quả lô-gic: (a) Cogito yêu cầu được phát biểu làm việc ngôi trước tiên số ít («tôi»), bởi vì một mệnh đề như «X tư duy, vậy X hiện hữu», không chống chọi nổi với không tin tưởng phương pháp; (2) Cogito cần được phạt biểu ở thì hiện tại tại, bởi vì «tôi tứ duy hôm qua, vậy tôi hiện hữu» có thể chỉ là 1 trong những giấc mơ do một tinh linh ranh mãnh tạo ra để lừa bịp tôi; (c) lúc tôi ngừng tư duy, tôi không còn hiện hữu.

<11> Theo Bertrand Russell và các triết gia khác, trong «tôi tứ duy, vậy tôi hiện nay hữu», không tất cả gì kể đến loại thể nền, dòng yếu tố chứa đựng tư duy là «tôi», vì đó, sự thêm «tôi», cái không có bất kì ai biết là gì, vào biểu thức là bất thiết yếu (illegitimate). Nói bí quyết khác, Descartes chỉ rất có thể rút ra kết luận «có tứ duy» tuyệt «tư duy hiện hữu» mà lại thôi, bởi vì ông không hề chuyển ra bằng chứng rằng bốn duy đề nghị có bạn tư duy, rằng bốn duy cần được có một chủ thể. Trái lại, những người theo công ty thuyết Descartes cho rằng phê phán này chối vứt sự kiện là học thức về tồn tại này chỉ có thể đạt được từ ý kiến của dòng «tôi». Mệnh đề «có chiếc đói» ví dụ điển hình chẳng còn chân thành và ý nghĩa gì giả dụ bị bóc khỏi kinh nghiệm của ý thức cá nhân: ta băn khoăn cái đói là gì nếu không tồn tại một mẫu «tôi» đã đói. Loại «tôi» vào ý thức là cái dữ kiện đầu tiên của gớm nghiệm. Như ta thấy, cuộc tranh cãi xung đột sẽ còn liên tục lâu dài.

<12> phù hợp «tôi tư duy, vậy tôi hiện hữu» đã tùy chỉnh một bề ngoài nhị nguyên luận? Và nếu như đúng như vậy, bản chất của nó là gì? Một minh bạch khoa học luận (épistémologique) hay một phân biệt bản thể luận (ontologique) giữa tinh thần với thể xác? Trường hòa hợp đầu quy chiếu về phương pháp tri thức của ta được tổ chức để minh bạch tư duy với thân xác: sự nghi ngại đến trường đoản cú giác quan (thuộc thân xác), và không tin tưởng là phương cách chữa trị; cửa hàng phi vật hóa học (một vật bốn duy, một tinh thần, một lý trí) ko chấp nhận bất cứ cái gì là thật nếu nó không thiết yếu; biểu thức cogito chỉ cho phép ta xác minh sự biệt lập trong trình tự tri thức: tôi hiểu được sự kiện tôi bốn duy là cần thiết bị hồ nước nghi. Trường đúng theo sau cấu hình thiết lập một sự biệt lập về bản chất giữa tinh thần (linh hồn) với thể xác, như nhì hiện thực thuộc hai trình trường đoản cú đối lập. Ví như chỉ dựa vào trích đoạn trên, nặng nề lòng nhận định rằng Descartes đang không tùy chỉnh thiết lập một nhị nguyên luận bạn dạng thể, mặc dù rằng ở các đoạn vào Những Suy Tưởng hết sức Hình, ông cho thấy thêm một quan điểm ít hoàn thành khoát hơn, và chúng đã hoàn toàn có thể khiến cho một số chuyên viên do dự. Bọn họ sẽ quay lại vấn đề này sau, khi bàn về tòa tháp trên.

<13> Một vấn đề khác: «tôi tư duy, vậy tôi hiện nay hữu» là một suy luận, một quan hệ nam nữ nhân quả, hay một trực quan? Một mặt, sự xuất hiện của từ bỏ «vậy = donc, so» rất có thể khiến ta hiểu đó là một suy luận – một vận động của tư tưởng, từ một xác định đúng («tôi tứ duy») thanh lịch một tóm lại cũng đúng («tôi hiện nay hữu»). Để nói cụ thể, đó là một suy luận mà «je pense, donc je suis» là câu kết, như thể đã có đâu đó một tam đoạn luận đầy đủ, với tiền đề khủng (Tất cả chiếc gì bốn duy phần lớn hiện hữu), chi phí đề nhỏ dại (Tôi tứ duy), và tóm lại (Tôi hiện nay hữu). Mặc dù nhiên, trong Những Suy Tưởng khôn cùng Hình, Descartes đang đổi phát biểu «je pense, donc je suis» thành «ego sum, ego existo = je suis, j’apparaît = tôi là, tôi hiển hiện», cùng «donc = vậy» đã trở thành mất. Một phê phán của bao gồm Descartes về tài năng gây hiểu nhầm của biểu thức «je pense, donc je suis» chăng? mặt khác, sự có mặt của tự «vậy = donc, so» cũng rất có thể khiến bạn ta gọi «je pense, donc je suis» như một dục tình nhân quả: chính do tôi tư duy nhưng tôi hiện nay hữu. Tuy nhiên ở đây, cụ thể là Descartes đã không hề tùy chỉnh một quan hệ nam nữ trước sau, nhận định rằng tư duy đã tạo ra hiện hữu. Trong biểu thức «tôi tứ duy, vậy tôi hiện nay hữu» này, Descartes nhận thấy cả hai từ một kiểm tra tinh thần, như 1 sự kiện tự cảm nhận, từ ý thức (biết), bởi trực quan; nói bí quyết khác, loại cogito là một sự kiện tự nó hiển nhiên, một mệnh đề ko thể bệnh minh, được chứng thực bằng một vài câu văn vào trích đoạn (trong lúc tôi mong nghĩ rằng đều thứ đều không thật như vậy, thì điều cần thiết là tôi, kẻ sẽ nghĩ như thế, bắt buộc là vật gì đó; chính vì sự kiện là tôi suy nghĩ tới việc nghi ngờ sự trường thọ của những thứ khác, thì minh bạch và chắc chắn rằng là tôi hiện hữu; tôi thấy một phương pháp rất ví dụ là, để tứ duy, buộc phải hiện hữu).

<14> Cuối cùng, cách thức cái cogito được khám phá và phân biệt đã được áp dụng như nền móng của dìm thức về tính chân lý của các hiện thực. Chân lý của cogito «<Cái tư tưởng này, tôi tứ duy vậy tôi hiện hữu,> là cái đầu tiên và chắc chắn rằng nhất đã tự trình diện ra cho những người biết dẫn dắt bốn tưởng của bản thân theo máy tự = <Cette pensée, je pense, par conséquent je suis,> est la première et la plus certaine qui se présente à celui qui conduit ses pensées par ordre» (Các Nguyên Lý Triết Học, I.7). Đặc trưng của kiến thức con fan là kỹ năng đưa ra phần đa mệnh đề tổng quát, từ sự hiểu biết các chiếc cụ thể.