Cơ sở ngôn ngữ học và tiếng việt

(BQ) "Cơ sở ngôn ngữ học cùng tiếng Việt" là cuốn giáo trình cửa hàng về ngữ điệu và tiếng Việt.

Bạn đang xem: Cơ sở ngôn ngữ học và tiếng việt

Phần 1 giáo trình trình bày tổng luận về ngôn ngữ, cửa hàng ngữ âm học với ngữ âm giờ đồng hồ Việt. Mời các bạn cùng xem thêm nội dung bỏ ra tiết.

MAĨ NGỌC CHỪ vC ĐỨC NGHIỆU HOÀNG TRỌNG ẸHlẾN3UYẼNLIỆU MAI NGỌC CHỪ- VŨ ĐÚC NGHIÊU HOÀNG TRỌNG PHIẾN Cơ SỞ NGỒN NGỮHỌC ^ VA TIẾNG VIỆT (Tái bàn lần máy chín) NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤCSố hóa bởi Trung trọng điểm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn bạn dạng quyền ihuộc bên xuất phiên bản Giáo dục 04-2008/CXB/468-1999/GD Mã số : 7XI 89h8Số hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn LÒI N ÓI ĐAU cho LAN TÁI BẨN TH Ứ 9 N g a y từ khi in lăn dàu, giáo trĩnh này d ã dưoc dộc g iả vào cả nước, nhát là giảng viên cùng sinh viỄn nhiêu ngôi trường đại học chào đón và sù dụng. Từ kia dến nay, giáo trìn h dã dược tái phiên bản tới 9 làn. Di"éu dó cho dù nói lẽn tín h hữu d ụ n g của nó dối VÓI dông dào các bạn đọc. N h ư tên gọi cùa cuốn sách, dãy là giáo trìn h ca sỏ vẽ ngôn ngữ và giờ Việt. N hữ ng kỹ năng và kiến thức dược đê cập mang đến ỏ dẫy, vì vậy tưang đói dơn giản, d ề hiểu, m ang tín h "nhập môn" là chủ yếu. Giáo trình ko d ĩ cập dến những tranh luận khoa học phức hợp và nhữ ng ván dè m an g tín h chăm său của từng siêng ngành. Đói tượng phục vụ của giáo trình là sinh viên những chuyên ngành N gữ vãn, N goại ngữ, Dông phương học, quốc tế học,... Thuộc các trường ngốc học kỹ thuật xã hội cùng nhăn văn, dại học S ư phạm , dở người học N goại ngữ, v.v... Tập th ể tác già cùa giáo trình là gs và p. H ó giáo sư đã có tương đối nhiều năm huấn luyện và giảng dạy ngôn ngữ học và Việt ngữ hoc tại Trường gàn học K hoa học tập xã hội và nhăn vãn H à N ội (trước d ă y là Trường dở hơi học Tổng đúng theo H à Nội). Trong giáo trình này, nội d u n g dược bìẻn biên soạn theo sự p. H ầ n công n h u sau : p hăn sản phẩm n h á t : T ổ n g lu ậ n Chương I, II : PGS. T S Vũ Dức Nghiệu cùng GS. TS Hoàng Trọng Phiến Chưang III, IV : PGS. T S Vũ Dức N g h iịu p hần vật dụng hai Cơ sd n g ữ âm h ọ c v à n g đọng â m ti ể n g V iệ t GS. T S M ai Ngọc Chừ phường hần thứ cha : C ơ sà từ v ự n g h ọ c v à t ừ v ự n g t i ế n g V iệ t : PGS. T S Vũ Đức N ghiêu.Số hóa bởi Trung trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Phân vật dụng tu . .Cơ sở n g ữ p h á p h ọ c v ã n g ứ phường h á p. Tiê n g V iệ t Chương X VIII, XIX, X X . GS. T S Mai Ngoe Chừ cùng GS. T S Hoàng Trọng Phiến. Chương XXI, X XII, X X III : GS. T S Hoàng trong Phiến trong lúc soạn thào giáo trin k, bọn chúng lõi d ă nhặn dưoc su góp dỡ của những dõng nghiệp vào và xung quanh trường. R iéng GS. TS Diệp quang Ban dă dóng góp vô cùng tích cưc cho tía chương C U Ố I của phần sản phẩm tư. N hăn đăy shop chúng tôi xin ngán th à n h cảm an vớ cả. Những tác giả và N hà xuất phiên bản cũng xin bày tò lòi cảm an trăn vào đến những dôc giả và m ong thừa nhận được ý kiến góp ý d é quality cuốn sách càng ngày tót han. H à Nội, m ùa Xuân 2008 nắm m ật những tác giả G S. T S m a i N gọc C h ừ 4Số hóa bởi Trung vai trung phong Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn QUY ƯỚC TRO N G CÁCH T R ÌN H BÀY 1. Các chú mê say ở cuối tra n g ứng với các chữ số ghi ở phía bên trên , đ ặt thân hai ngoặc tròn, ví dụ : (1). 2. Tài liệu dẫn trong sách được ghi bàng chữ số, đ ặ t thân hai ngoậc vuông, lấy ví dụ : <15> - Chữ số này ứng cùng với số được ghi làm việc mục Tài liệu tham khảo cuối mỗi phấn, v í dụ ở phẩn II (Co sá ngữ ăm học cùng ngữ ãm tiếng Việt) số <15> là tà i liệu : Đoàn Thiện T huật. N gữ ăm giờ Việt, H., 1980. 3 vệt ngoặc kép ...ế được dùng để làm phiên âm các từ hoặc thể hiện các âm bàng vần âm thõng thư ờng, lấy ví dụ như "a", ""cam" ; đẩu ngoặc vuông <...> cần sử dụng ghi các ảm tó, lấy ví dụ cùng dấu vạch chéo dùng ghi những ăm uị, ví dụ /tan/. Kỉ hiệu đ ậ t tro n g nhì ngoậc vuông và tro n g nhì vạch chéo là kí hiệu phiên âm quốc tế. 5Số hóa bởi Trung trung ương Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Phan trước tiên TỒNG LUẬN * * * • bản chất xữ hội của ngôn ngữ • hệ thống tín hiệu ngôn từ • xuất phát và diễn tiến của ngôn từ • Phân loại các ngôn ngữ 7Số hóa bởi Trung trọng tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Chương Ị BÀN CHẤT XÃ HỘI CỦA NGÔN NGỮ Vé m ật thời hạn lịch sử, chác hần ngữ điệu của loài fan phài cổ xưa hơn r ã t nhiêu lán so với trong cả những huyén thoai xưa cũ n h át Nó gắn thêm bó với sự sống cùa con bạn như đố ăn thức- uống, như sự thở ra, hít vào.. ; mang đến nỗi nhường nhịn nhu không mấy khi mỗi người bọn họ nghỉ cho tới nó, ngủ rà n g gồm m ột dòng gọi là ngôn từ tồn tạ i với m ình. N hung rói bao gồm lúc chúng ta tự hòi . N gôn ngữ là gì ? Lòi đáp án cho câu hỏi đó không hẳn chỉ gồm m ột và không th ể chi có một, bỏi vỉ bàn th ân ngôn ngữ vốn là m ột đói tượng h ết sức phức hợp và nhiều diện I. TRƯỚC H ẾT , NGÔN NGỮ LÀ MỘT H IỆN TƯỢNG XÁ HỘI 1. Nói rằng ngôn từ là m ộ t hiện tượng kỳ lạ xã hội là bời bởi một sự th ậ t minh bạch : nó chưa phải là hiện tượng thoải mái và tự nhiên í vốn là nhữ ng hiện tượng lạ tổn tại m ột phương pháp khách quan, không chịu ảnh hưởng vào ý m uốn nắn chù quan lại của bé người) như sao băng, thủy triéu, động đất.. Ngữ điệu chi hình thành và phường h át triể n tro n g buôn bản hội loại người, vì ý m uốn nắn và nhu cầu người ta phải tiếp xúc với nhau trong quá trìn h sống cùng tổn tại, p h á t triể n . Bên phía ngoài xã hội chủng loại người, ngôn từ không th ể p hát sinh. Điều này được bệnh m inc qua hai mẩu truyện sau đây. Chuyện th ứ đọng n h ấ t : Theo nhã sử học H êđôrỏt hoàng đế Zêlan U tđin Acba sẽ cho thực hiện m ột xem sét đế coi m ột đứa trẻ con không buộc phải ai dạy bảo, tất cả th ể hiểu rằng đạo cùa m ình xuất xắc không, có biết nói tiến g nói của ông cha m inh và gọi tên vị th ẫ n của chiếc đạo m inh hay không Ô ng ta đã cho b á t cóc m ột số con trẻ sơ sinh ở trong nhiễu dân tộc. Nhiễu tôn giáo, chiếc đạoSố hóa bởi Trung trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn khác nhau, lấy nuôi giải pháp li hoàn toàn với làng hội tro n g m ột Iháp kin ; không một ai được cho gán ; cho ăn uống sang một đường dây Mười 2 năm sau, cửa tháp được mở. Số đông đứa trẻ con vẫn lớn lẽn ; mà lại chúng có nhiéu biểu thị của thú rộng là bạn ; với không hễ có biểu lộ nào vé tiếng nói hoặc tín ngưỡng, tôn giáo cà. Chuyện trang bị hai Nãm 1920, ngơi nghỉ Ấn Độ, bạn ta p h át hiện ra hai em nhỏ nhắn gái được chó sói nuôi sống trong một cái hang. Một em khoảng tầm hai tuồi, m ột em khoảng tầm bảy, tám tuồi. Sau thời điểm được cứu trở vé, em nhò bị chết ; em khủng sống được, tuy nhiên chỉ bao hàm tập tính cùa chó sói không có ngôn ngữ, chi biết gẩm gừ, bò bàng cả tứ chi dựa vào hai bàn tay, hai cẳng chân ; th ỉn h thoảng cất tiếng sủa như sói vê ban đêm... Sau gấn bón năm em bé bỏng này bắt đầu học đuợc 6 từ, và qua 7 nám được ngay gần 50 tù. Đến 16 tuối, em new nói như m ột đứa trẻ nhỏ 4 tuổi và không sống được nữa. 2 ngữ điệu cũng chưa hẳn là hiện tượng của cá n hân tôi, cá thể anh ; nhưng nó là của chúng ta. Bao gồm vỉ nó là cái chung của thôn hội, cùa chúng ta , vì vậy an h nói tôi bắt đầu hiểu, và họ hiểu nhau. Vé m ật này, so với mỗi cá nhãn, ngôn ngữ nhu một thiết chế xóm hội ch ặt chẽ, được duy trì gìn và p h á t triề n trong kinh nghiệm tay nghề , tro n g truy tìm én thống tầm thường của cà cộng đổng. T hiết chế đó đó là m ột tập đúng theo của n hũng thói quen nói, nghe với hiểu, được tiếp nhận một phương pháp dễ d àng và liên tục ngay tự thời ấu thơ của mỗi chúng ta. V ì thế, số đông thói quen thuộc này vễ sau r ấ t khó cầm đổi. Nó như là m ột cái gỉ đấy b át buộc đối với mỗi người trong hầu như người. Dáu sao thl giờ đồng hồ Việt cũng vẫn gọi con mèo, loại nhà, fan mẹ... Bằng những từ mèo, nhà, me... Còn tiếng Anh th ì gọi bàng các từ cat, house, m other... Chứ không cần thê’ thuận lợi thay th ế b ằng từ khác hoậc tiến công đổi cho nhau M ặt khác, sụ phân minh giữa ngôn ngữ chuẩn, ngôn từ vãn hóa tầm thường của mỗi cộng đổng dân tộc bản địa với các biến dạng khác cùa nó tro n g các cộng đụn người nhỏ dại hơn, phân loại theo phạm vi lãnh thô’ hoặc tấ n g lớp làng hội (gọi là số đông tiếng địa phương, phương ngữ xâ hội) cũng đó là những biếu hiện nay sinh động. 9Số hóa bởi Trung trung ương Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn phong phú và đa dạng vê tính xâ hội của ngôn ngữ. V í dụ, tự lời lẽ cùa tièng Việt chuẩn chỉnh mực được phường h át âm th àn h nhài nhẽ, sẽ là cách phường hát âm cùa phưdng ngữ bác bộ Việt Nam. T rong khi đó, nếu p. Hát âm th àn h nời nẽ thì trên đây lại là hiện tượng kỳ lạ nói ngọng cùng bị xem là lỗi 3. Ngôn ngữ cũng không phải là hiện tượng lạ sinh v ậ t bởi nó ko m ang tỉn h di truyén. Ngưòi ta gồm được ngôn ngữ là dựa vào quá trìn h học tập, tiếp th u từ bỏ nhữ ng tín đồ cùng sổng à xung quanh. M ặt khác, đối với tiến g kêu cùa những loài cồn vật, ngữ điệu loài bạn cũng khác hản vé chất. Giờ kêu đó, loài động vật có th ể dùng làm "trao đổi tin tức ’ như : kêu gọi bạn tỉn h tro n g các m ùa hôn phối, hay là đưa tin có thức ăn, có sự nguy khốn ... N lỗi ng tẵ t cà đểu vô tìn h x u ất hiện nay dưới ảnh hưởng cùa nhữ ng "cảm xúc" khác nhau. Bọn chúng - nhũng giờ kêu đó - là bẩm sinh khi sinh ra ; sự "trao đổi thông tin" là vô ý thức. Đó là những tác dụng của vượt trìn h di tru y én chứ không giống nhau như kết vàng của trẻ nhỏ học nói. Còn hiện tượng kỳ lạ m ột số loài vật học nói được tiếng tín đồ thi rõ soát n g lại"là công dụng của quá trìn h rèn luyện phản bội xạ bao gồm điéu khiếu nại N hững loài vật "biết nói” đó dù th õ n g m inh mang đến mẫy cũng không th ể làm sao tự iĩnh hội được hoác p hát âm được nhữ ng âm th a n h để thể hiện khái niệm khi nó ở ngoại trừ m ột yếu tố hoàn cảnh cụ th ể với cùng một kích thích nỗ lực th ể 4. Chẳng nhữ ng ngôn ngũ là m ột hiện tượng xã hội như vẫn phân tích bẽn trê n ; m à rộng th ế nữa, nó là m ột hiện tượng kỳ lạ xã hội quánh biệt. T ính c h ất đậc biệt này th ể hiện ở vị trí nó không thuộc về con kiến trú c thư ợng tá n g của riêng m ột xóm hội như thế nào ; vì vậy khi m ột đại lý hạ tẩ n g nào đó bị phá vỡ, kéo theo sự sụp đổ của kiến trú c thượng tầ n g tương ứng, th ỉ nó (ngôn ngữ) vẫn là nó Mãt khác ngữ điệu không m ang tín h giai cẩp. Nó xử sự binh đảng đối với tấ t cả mọi tín đồ tro n g thôn hội. Mặc dù vậy, mỗi người, mỗi team người., ko vô can với nó m à họ sử dụng cho nó mục tiêu của m ình, theo cách của m ìn h thế nào cho có kết quả nhất 10Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn chủ yếu vị tính chát đặc biệt quan trọng này mà fan ta ko thế mong muốn tác rượu cồn làm trở thành đồi ngôn ngũ bàng một cuộc giải pháp m ạng bao gồm trị thôn hội II NGÔN NGỮ LÀ PHƯƠNG TIỆN GIAO TIẾP quan liêu TRỌNG NHẤT CỦA bé NGƯỜI 1. Tất cả thê’ gọi m ột cách đơn giản rằng tiếp xúc là sự tru y én đ ạt thông tin từ fan này đến fan khác với m ột mục đích n h át định làm sao đó. Sự tiếp xúc được tiến hành nhờ h oạt động giao tiếp giữa nhị hoặc rộng hai người với nhau vào một bối cảnh n h ấ t định và bàng m ột phương tiện tiếp xúc chung. Các kết quả nghiên cứu vễ sinh lí học và trung tâm lí học cho thấy thêm rằn g ở con người, như cấu giao tiếp dường như m ang tính bẩm sinh. Ngay cả bây gid, trường hợp thiếu ngữ điệu hoặc tiếp xúc bầng ngôn từ bị tiêu giảm do nhữ ng vì sao nào đó thì bạn ta cần sử dụng "ngôn ngữ cử chi" cho đến khi không còn có th ề trao đổi bầng "ngôn ngữ” này nữa new thôi. Lúc giao tiếp, bạn ta thương lượng tư tưởng, tình càm, trí tuệ, sự gọi biết. . Với nhau ; và ảnh hưởng đến nhau. Thiết yếu nhờ th ế m à con tín đồ mới tập phù hợp với n hau th àn h cùng đổng buôn bản hội, có tổ chức và hoạt động cùa làng hội ; những tư tưởng với tr í tuệ cùa tín đồ này, thê" hệ này new tru y ền tới người khác, th ế hệ khác được N hững hoạt động được gọi là giao tiếp đó, sẽ được thực hiện nhò m ột vẻ ngoài tố t n h ã t là ngôn ngữ. Dựa vào nó m à con người có tác dụng hiểu biết lản nhau. Nó !à m ột tro n g nhữ ng rượu cồn lực bảo đám sự tốn tại với ph át triể n cùa buôn bản hội loài nguời công dụng tru n g tâm của ngôn ngữ là chức n àng tiếp xúc 2, ngôn từ là luật đê’ giao tiếp giữa người với những người ; như ng chưa hẳn mọi yếu hèn tố, mọi đơn vị chức năng của nó đễu tham gia tương đồng vào thừa trìn h này Nói khác đi, những đơn vị của chính nó tham gia thực hiên chức nâng xóm hội vôn bao gồm cùa nó m ột giải pháp khác nhauSố hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn T rục tiếp gia nhập vào vượt trin h m ang thông tin và tru y én đạt thông tin là những đơn vị định danh như từ, nhiều từ ; và các đơn vị thông báo như câu, vãn bản Chảng hạn, những từ nguôi, máy, nhà, cây, di, cười, một, hai, giỏi... Các cụm tự đá tai m èo, bên cao tăng, bề tông đúc sản, mẹ tròn nhỏ vuóng... Các câu . N guài vói tín đồ là bạn ; trên trái d á t bao gồm chừng m ộ t triệu tương đương dóng đồ dùng ; Máu người không p h ả i nước lã... Mọi là những solo VỊ trực tiếp m ang tin tức hoặc tru y én tải thông tin Ngược lại, các đơn vị như : âm vị, hình vị lại bỏ ra gián tiếp thâm nhập vào vượt trin h tiếp xúc ; chính vì chúng chỉ với ch ất liệu cấu trúc nên những đơn vị chức năng vừa nêu bên trên m à thôi. 3. T rong làng mạc hội loài người, phần lốn n h ấ t cùng trọ n g yếu n hát của tin tức (gồm những kiểu dạng, các nguổn nơi bắt đầu khác nhau) được tàn g trữ với lưu hành nhờ vào ngôn ngữ. Nói như V.Lênin . N gôn ngữ là phương tiện giao tiếp đặc biệt quan trọng n h á t cùa bé ngưài. Sở di nó quan trọng đặc biệt n h ất nguyên nhân là trên góc độ lịch sử hào hùng và toàn vẹn m à xét, ko m ột phương tiện giao tiếp nào bao gồm thê’ sánh được với nó. Mang đến dù ngôn từ bàng lời của con người có bị nhữ ng giảm bớt vé không khí và thời gian ; cho dù ngoài ngôn ngữ ra, con fan còn cần sử dụng nhữ ng phương tiện tiếp xúc khác nữa như các điệu bộ, cử đưa ra ; những loại kí hiệu, tín hiệu giao thông ; những biểu trư n g q uân hàm , quân hiệu ; những tác phẩm nghệ th u ậ t chế tạo hình, âm nhạc... Như ng tại đoạn trên h ết với tru ó c hết, vẫn đề xuất là ngôn ngữ. So với ngôn ngữ, những loại phương tiện giao tiếp khác chỉ gồm th ể đóng vai trò là phương tiện bổ sung cập nhật cho nó (giao tiếp ở đây được hiểu là giao tiẽp tro n g đời sống thoáng rộng thuộc phạm vi toàn làng hội). Sd di nói do vậy là do phạm ví thực hiện của bọn chúng rấ t hạn chẽ ; và m ặt khác, bọn chúng không đù mức độ để phản ảnh nhữ ng chuyển động và kết quả vận động tư tưởng phức hợp cùa con người ; còn như music hay các tác phấm nghệ th u ậ t tạo ra hình thì chi bao gồm th ể nhác gợi, hướng ngưòi ta mang lại với một tứ tưởng, cảm tình nào kia m à thôi. T rong khi các phương luôn tiện giao tiếp bổ sung khác bao gồm th ể được ""biểu diễn lại", "diễn dich lại"" bàng ngôn ngũ, thì vấn đề làm 12Số hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn ngược lại. Dường như là không th ế ; hoặc nếu gồm th ế, thi kết quả chi là phán rấ t bé dại và không đáy đú III. NGÔN NGỮ LÀ HIỆN T H ựC TR ựC TIẾP CỦA TƯ TƯỞNG 1. Khi nói ngón ngữ là phương tiện đi lại giao tiếp đặc biệt quan trọng nhát, bọn họ muốn nhấn mạnh đến chức năng h àng đẫu cùa nó : chức phái nữ giao tiếp trong khi ngôn ngữ còn tồn tại một công dụng nữa là tính năng phản ánh.

Xem thêm: NhạC Cho Trẻ Sơ Sinh Nghe Nhạc Đúng Cách, Mẹ Có Nên Cho Trẻ Sơ Sinh Nghe Nhạc Không

Tư duy của con fan - sự phàn ánh th ế giới khách hàng quan bao quanh - đa phần được tiến hành, được tiến hành dưới hỉnh thức ngôn ngữ. Từ nguồn cội của mình, ngôn ngữ loài fan ra đòi và phường hát triể n là vì người ta thấy cần p h ả i nói cùng nhau m ột đồ vật gi đó. 0 đây, mệnh đé này khái quát hai vấn đề a) Con người dã có m ột cái gì dáy (những kết quả, vượt trìn h chuyển động thuộc lỉnh vực tin h th ẩn , tư tưởng...) cần phải được truyén đạt, trao đổi với người khác b) Phuang nhân tiện đê’ truyén đ ạt nhữ ng thõng tin đó. Phân tích hơn, các công dụng của sự phản ảnh th ế giới khách quan (củng tức là tư duy) cùa con fan cán được thông báo với nhữ ng người khác tro n g cộng đống ; và chính con bạn đã chọn phương tiện đê’ thông tin là ngôn ngữ. Tự đây, nảy sinh vãn đé q uan hệ giửa ngôn ngữ với bốn duy 2. Quan hệ giữa ngôn từ với tứ duy vón h ết sức phức tạp cho nên bao gồm th ể tiếp cặn phân tích từ nhiéu phương diện, nhiéu xuẫt p h át điểm khác biệt Nếu chi x ét từ góc nhìn chức n àng phàn ánh cúa ngôn từ khỏng thôi, th l trước tiên cắn buộc phải tháy : H iện thục truc tiếp của tu tưởng là ngôn ngữ. mặc dù nhiên, nói vậy không tồn tại nghĩa ràn g ngón ngũ chì là loại vò vật dụng ch ăt trống rỗng ; m à nó tà m ột th ế hóa học hai m ặt v ật chất - tìn h thẫn. K ết luận m à Mác nêu như vừa đẫn, h ết sức quan lại trọ n g Ông còn có m ột nhận xét không giống : N gôn ngữ củng vắt xưa n h u ỷ thức vậy (...) là ý thức thực tại, trong thực tế ; cùng tương tụ n h u ý thức, ngôn ngữ sinh ra chí bởi vì nhu càu, bởi vì sự càn th iế t phường h ả i giao tiếp với fan khác. Sống đây, bắt buộc phân biệt các tê n gọi tu d u y và ý thức. B àn thân tên gọi tu duy cũng đã có n hữ ng cách hiểu không hoàn to àn đóng n h ấ t trong những khoa học khác biệt như triế t học, trọng điểm lí học, sinh !í học tập th ầ n khiếp cao cấp... Tức thì trong m ột khoa học, bạn ta cũng có th ể hiểu tứ duy là việc phản ánh thực tại khả quan được tiến hành bởi con người ; hoặc cũng đều có thê’ hiểu bốn duy là thành phầm của các chuyển động trí tu ệ đó. Vậy ý thức cấn phài được đọc là nó rộng hơn tu duy. No là m ột tập vừa lòng hoàn chinh gổm hồ hết vếu tố n h ậ n thức vé cảm xúc, bao gồm liên quan chặt chẽ với nhau, tro n g đó tứ duy đưa ra là m ột vào nhữ ng quá trin h nhận thức m à thôi. T rong mói đối sánh tư duy - ý thức thi tư duy là thành phần cơ bản cấu th àn h ý thức ; chính vì tro n g ý thức, thuộc với những quá trìn h n hận thức như cảm giác, tri giác, kí ức, biểu tượng, bốn duy, còn có các quá trỉn h cảm hứng gán liên với sự đ ánh giá với trạ n g th ái ý chí của con người. Vị dó kh i nói vẽ chức năng của ngữ điệu trong quan liêu hệ ngữ điệu - tu d uy n h u th ế nào, th ì cũng có th ề nói ve quan tiền hệ ngữ điệu - ý thức như vậy. 3. Ngôn ngữ là hinh thức tồn tại, là phương tiện v ặ t c h á t đế th ể hiện tư duy. Vế phương diện này, tu duy là mẫu được b iểu hiện nay còn ngữ điệu là loại đê’ biểu lộ tu duy các kết rubi h oạt động của bốn duy (thuộc nghành tin h th ấn ) bao giờ cũng được khoác m ột loại vỏ vặt hóa học âm th an h (ngôn ngữ) nhằm th ể hiện ra ngoài 14Số hóa bởi Trung trọng điểm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn bên dưới dạng vật chất nhàm làm cho tất cả những người khác "thấy được". Mọt quan hệ ngữ điệu - tư duy sinh sống đày tất cả thẽ hinh dung như nhì m ặt của một tò giấy vậy : đã có m ặt này là phải tất cả m ặt kia. Bao gồm ở tro n g ngôn ngữ và nhờ vào có ngữ điệu mà ý thức tiém trên trở phải được lúc này hóa, thực tại hóa. M ật khác thiết yếu trong tình dục với tư duy, cùng với ý thức mà ngôn ngữ không phài là cái xác không hốn, không phài là hiện tượng lạ th u ấn túy vật dụng chát Nó trở thành hiện tượng lạ vật chất - tinh thấn. Vày thế, ta không th ể nói một giờ hắt hơi xuất xắc nói một giờ ho (vì đó là phần đa tiếng, những âm nhạc phát ra vô ý thức vày hoạt động, phản ứng th u á n túy sinh lí của cơ th ể con ngưỡi). Tuy nhiên, ta có các từ ho, hất tương đối đê’ nói trong những câu, chảng hạn : Liên h o trong cả ngày vị bị cảm lạnh. - Ông áy ngỗi cùng h ấ t h ơ i liên tục. Giờ ho hoặc giờ h ắt hơi cùa ai kia m à ta nghe thấy được, chưa phải là ngôn ngữ. 4. Chẳng nhữ ng là phương tiện đi lại vật ch át nhằm biểu đ ạ t bốn duy, ngôn từ còn là phương pháp của hoạt động tư duy. Nó trự c tiếp tham gia vào vượt trìn h hình th àn h với phát triể n tứ duy của bé người. Đê’ triển khai các vận động tư duy, trí tuệ, con tín đồ cẩn phải bao gồm m ột mẫu vốn tri thức, hiếu biết n h ẫ t định (có thê’ là nhiêu hoặc ít, tùy theo). Vón học thức đó nhỏ nguời đã đạt được nhờ những vận động thực tiễn, mày mò và tìm hiểu th ế giới một cách khách quan quanh mình. Nó được tà n g trữ , được bảo toàn đa số nhờ ngôn từ ; rồi thiết yếu nhò ngôn từ mà fan ta gồm thê’ tru y ền thụ nhữ ng tri thức, gần như hiểu biết từ bạn này san g fan khác, từ th ế hệ này mang đến th ế hệ khác, từ chỗ này mang đến nơi khác.. Vé m ặt sinh lí học tập th ấ n gớm cao cấp, sự tru y ền đạt học thức bàng ngón ngữ, nhờ ngữ điệu n h u vậy, chính là hiện tượng ngôn từ tham gia vào việc khiến cho các liên hệ tạm thời. Nhò những liẽn hệ tạm thời này mà nhỏ người khác hẳn động trang bị : fan ta không n hất th iết phài có tác dụng quen trự c tiếp với sự vật này tốt sự vật dụng kia, nhưng vẫn đang còn th ể biết được ít nhiéu nó là gỉ, nó như th ế nào.. 15Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn trường hợp như có m ột tín đồ nào đó d ã biết và nói lại mang đến biết, hu.-u- tín đồ ta biết đuợc mọi sự trang bị khác bao gồm quan hệ đên chúng "Tôi chưa tháy sao Hỏa bao giờ, như ng tôi cũng hiểu rằng Phò bồt của nó là gì, nó nhu th ế nào... Nhờ các nhà th iên vãn học tập nói mang lại biết) việc truyén kỹ năng và kiến thức như th ế sẽ rú t ngán được thời gian cấn thiết cho sự tỉm phát âm th ế giới xung q uanh con người. Cứ như vậy, tru y én đạt, tích lũy, p. H át triể n thêm , bốn duy con ngưòi ngày càng trở nén phong phú và đa dạng hơn và sâu xa hơn. 5. Để nắm rõ hơn phiên bản ch ãt của ngôn từ cùng cùng với chức Dàng giao tiếp, chức n ăng phản ảnh cùa nó, cẩn làm tách biệt hơn quan hệ tay bố giừa ý thức (tư duy) với ngôn ngữ và thực tại khả quan Ta biết ràn g gốc nguổn cùa ý thức chính là thực tại khách quan, do ý thức đó là hỉnh ảnh chù q uan của thực tại khách quan, là tốn trên được phản ánh. Ý thức được bộc lộ bàng ngôn ngữ Vậy ngôn ngữ quan hệ con gián tiếp với thực tạ i khách quan trải qua ý thức. Quan tiền hệ ngữ điệu - ý thức thực tại khách quan như vừa nêu, thường xuyên được biếu diễn qua m ột quan hệ bộ ba thân thuộc khác là tự - có mang - sụ vật. Ngữ điệu và ý thức (tư duy) đính bó cùng nhau như một, không khi nào tách tránh nhau, n hỏng ng chúng không phải là m ột. Đổi cùng với thực tạ i khách quan, ngôn ngữ có tác dụng, sứ mệnh như m ột công cụ đề định danh, gọi tên cho các sự vật, hiện tượng, q uan hệ... Tốn trên tro n g đó. M ặt khác, quan liêu trọ n g hon là : ngôn ngũ như m ột hiện tượng đê’ gắt trú c hóa, mô hình hóa thực tại khách quan Nó cũng đến tháy được ít nhiêu nhữ ng đặc điểm vãn hóa - dản tộc, văn hóa truyền thống vật ch ất với vãn hóa tin h th ắ n cùa mỗi cộng đống tín đồ ; như ng không th ể nói sẽ là nhữ ng thể hiện cao th ấ p của các trìn h độ tư duy khác nhau. Rv . NGÔN NGỮ - LÒI NÓI - HOẠT ĐỘNG LÒI NÓI 1. T rong giao tiếp ngôn ngữ, sờ dì tôi nói, anh nghe và bọn họ h iếu nhau được (m ặc dù ai náy đéu n hận ra và rõ ràng : đáv 16Số hóa bởi Trung vai trung phong Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn la tiếng nói của một dân tộc của tôi, kia là tiếng nói của một dân tộc của anh. ) là vị vỉ giữa họ đã có một cái chung và nhữ ng loại riêng. A) Cái phổ biến đó cùa họ bao gổm các âm , những từ, các phần tử cấu tạo thành từ, những mô hình kết cấu nhóm từ, tế bào hình cấu tạo câu, những thành phẫn câu... Cùng với các quy tác h oạt động, quy tác đổi khác của chúng... Vốn đang và đang rất được sử dụng tro n g chần chừ bao nhiêu lấn không giống nhau một trong những người đ ang thuộc nói m ột ngôn ngữ, Cái phổ biến đó, trong ngôn từ học được gọi là ngôn n g ữ , Đó là m ột hệ thống nhữ ng đơn vị chức năng vật chất, cùng n hữ ng quy tấc h oạt rượu cồn cùa chúng, sử dụng làm công cụ tiếp xúc của nhỏ người, được phàn ánh vào ý thức của cộng đổng và trừ u tượng hóa khỏi b ất ki m ột tứ tưởng, xúc cảm và ước mong muốn cụ th ể nào, Như vậy, ngữ điệu không chi tổn tại riêng mang đến tôi hay riêng mang đến anh, nhưng mà tổn tạ i mang đến tấ t cà bọn chúng ta. Nó được n h ận thức và tương ứng với ý sản phẩm công nghệ c của cả cộng đổng chứ khống yêu cầu chỉ tương xứng với ý thức của riêng biệt an h hoặc riêng rẽ tôi. Nó, tự bản chăt vốn là hiện tượng m ang tín h thôn hội b) Là khí cụ để tiếp xúc giữa người với người, ngồn ngữ minh chứng các năng lực của m inc tro n g các khẩu ca ra (kể cả d ạng nói lẫn dạng viết). Cái tiếng nói ra đó, tro n g ngôn từ học được call là lài nói - hiệu quả của sự nói năng. Lòi nói là chuỗi liên tục các tin hiệu ngữ điệu được xây dựng nên theo những quy lu ậ t và chát liệu cùa ngôn ngữ, ứng với nhu cẩu biểu thị nhữ ng văn bản (tư tưdng, tinh cảm, cảm xúc, ý chí...) nuốm thể. Với phương pháp hiểu như vậy, nếu như không yên cầu th ậ t nghiêm n gặt vé m ật tên gọi th u ậ t ngữ, ta gồm thê’ coi lài nói như thể những vàn bản, nhữ ng diễn từ bỏ (discourse). Tiếng nói phân biệt với ngôn ngữ tại đoạn nó m ang nhữ ng m àu sác cá n hân của chù th ề nói n ăn uống g (người nói cố kỉnh th ể tro n g m ột tỉn h huống cố gắng thể). C) bao gồm th ể nói : tiếp xúc bằng ngôn ngữ giữa người với người thự c ch át là sự việc tru y én thừa nhận thông tin trải qua sự trao dối văn phiên bản (B.v. Kasevich). Nếu không tính đến sự giao tiếp bàng 1 -ách viết, thì giao tiếp bàng biện pháp nói phái nữ sẽ bao gổm : _ 17Số hóa bởi Trung trọng điểm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn C hương II HỆ THỐNG TÍN HIỆU NGÔN NGỨ I. BẤN CHẤT TÍN H IỆ U CỦA NGÔN NGỮ 1. T rong cuộc sống cùa m ình, loại người p h á t hiện, làm cho quen, phát hành và sử dụng nhiểu loại loại biểu hiện khác nhau. Vấn đề nghiên cứu toàn diện các loại tín hiệu đó, là trọng trách tru n g trọng tâm của khoa biểu đạt học (semiology). Đã có nhiéu ý niệm khác n hau và nhiều phương pháp phân loại khác nhau đối với tín hiệu. Để cho vấn đễ à phía trên trở bắt buộc giàn tiện, đỡ phúc tạp, chúng ta quan niệm vé bộc lộ như sau T ín hiệu là m ột sự thứ (hoậc m ột nằm trong tín h v ật chát, m ột hiện tại tượng) kích đam mê vào giác quan cùa COĨ1 người, làm cho tất cả những người ta tri giác được và lí giải, suy diễn tới m ột cái nào đấy ngoài sự v ậ t áy. Ví dụ loại đèn đỏ vào b ảng đèn biểu hiện giao thông đường đi bộ là m ột biểu thị ; bởi vì khi nó chuyển động (sáng lên) ta nhận thấy nó và suy diễn đến sự cấm đoán, ko được đi qua chỗ nào đó. Vậy m ột sự vật sẽ là m ột biểu lộ nếu nó vừa lòng các yêu thương cáu sau đây a) đề xuất là m ột sụ thiết bị hoặc trực thuộc tín h v ật ch ất được cám nhận q ua giác q uan của con ngưòi ; chảng hạn âm thanh, m àu sác, ánh sáng, hình vẽ, đồ vật thể... Nói bí quyết khác, tín hiệu nên là vật chát, kích thích hợp đẾn giác quan lại của con bạn và con bạn cảm n hận được. B) Phải thay mặt cho m ột chiếc gi đó, gợi ra cái gì đấy không bắt buộc là bao gồm nó. Có nghĩa là cái m à nó thay mặt cho, ko trù n g với chủ yếu nó. Lấy một ví dụ : T ín hiệu đèn đỏ báo hiệu nội dung cám đi văn bản này và phiên bản th ể vật hóa học cùa cái đèn đỏ không hé trù n g nhau. 20Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Mạt khác nó cũng trở nên chi là biểu thị khi mối contact giữa nó với sở hữu m à nó chi ra được người ta nhấn thức, có nghĩa là người ta phái biết liên hội nó với loại gì. C) Sự trang bị đó nên nẳm vào m ột khối hệ thống tín hiệu n hãt định để được khẳng định tư phương pháp tín hiệu cùa mình cùng với các tín hiệu không giống Chảng hạn, mẫu đèn đỏ vừa nói trên là 1 tín hiệu ; th ế như ng nếu bóc tách nó ra, đưa vào chùm đèn tran g trí thi nó lại không nên là biểu đạt nữa. Sở dĩ nhu th ế lả bởi chí tất cả nằm trong khối hệ thống tín hiệu đèn giao thông, nó mới bao gồm tư biện pháp tín hiệu, được khẳng định cùng cùng với đèn xanh, đèn vàng nhờ việc đối lập quy mong giữa chúng với nhau. 2. X uất vạc từ bình diện biểu hiện học trong nghiên cứu ngồn ngữ, tín đồ ta bảo ràn g ngữ điệu là một hệ thống tín hiệu, ràng nó có bản chất tín hiệu. Theo ý niệm vừa trìn h bày mặt trên, bộc lộ là dòng phải tất cả hai m ât m ật bộc lộ vật chát với m ặt được bộc lộ (cái cơ mà m ặt biểu thị chỉ ra, làm thay mặt đại diện cho). Vậy th i vào ngôn ngữ, trước hết nên coi các hỉnh vị (những đối kháng vị nhỏ tuổi n h ấ t mà có mức giá trị về m ặt ngữ pháp ví như : work, er, ing, ed... Trong các từ work, worker, working, worked... Của tiếng Anh hoặc như là . Săn, máy, bay, quạt, cánh... Tro n g những từ sán bay, m áy bay, cánh quạt.,, của tiếng Việt) và những từ là những biểu hiện ; cũng chính vì chúng có m ặt thể hiện là âm thanh, và m ặt được biểu lộ là rất nhiều ý nghỉa, hầu như nội dung n h á t định nào đó. ở đây cũng cẩn phải thấy long trong từ bỏ - đơn vị chức năng tru n g vai trung phong của ngôn ngữ - gồm th ể có nhiễu quan hệ tình dục tín hiệu. Trước hết, âm th an h biểu lộ (làm bộc lộ cho) ý nghĩa. Tiếp theo, cà dòng phức th ể âm nhạc - ý nghia đó lại biểu hiện, làm cho tẽn gọi, làm đại diện thay mặt cho sự vật, hiện tại tượng, nằm trong tính, vượt trình... Trong th ế giới khách hàng quan. Đến lượt mình, cả cái phức th ể bộ cha này, giữa những phát ngôn cầm thể, lại sở hữu th ể có tác dụng tín hiệu, đại diện thay mặt cho một sự đồ gia dụng khác. (Đó là phần nhiều trường hợp chuyển nghỉa ẩn dụ, hoán dụ, trường đúng theo từ thể hiện nghĩa bóng... Như ta vẫn thường gặp). Mặc dù nhiên, trách nhiệm chính của ngôn ngữ học không hẳn là phân tích các sự vật. Hiện tứ ợ ng... được hotline tên ; nhưng là nghiên 21Số hóa bởi Trung trọng điểm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn cứu những phương thức phản bội ánh chúng trong ngôn từ nói bình thường và từ ng ngôn ngữ cụ thể. 3. Bàn chất biểu hiện và sệt trư n g cùa bộc lộ ngổn ngữ thê’ hiện tại ở đều điỂm tiếp sau đây : 3.a. Cũng như các tín hiệu nói chung, tín hiệu ngôn ngừ là sự việc hợp n h át của cái bộc lộ với mẫu được biểu hiện. Cái thể hiện c ia tín hiệu ngôn ngữ là âm thanh, còn loại được thể hiện của nd là ý nghĩa, là khái niệm vé sự đồ vật được phản ảnh được call tên (ở đây, như bên trên vừa nói, họ đã gác sự thiết bị được hotline tên sang một bên). Dưới dạng dễ dàng hóa đến tầm lí tưòng, ta tất cả th ể màn trình diễn tín hiệu - từ bỏ CÂY tro n g tiếng Việt chảng hạn, bàng lược đố như sau : ÂM CÂY từ bỏ : CÂY : --------------------- loài thự c v ật cổ th â n , lá Ý (Khái niệm) rõ vệ t hoặc cổ hình th ù giống rất nhiều thực v ật bao gồm th ân , lá. Cái biểu hiện (củng thưông gọi là m ặt biểu hiện) và dòng đưọc thể hiện của tín hiệu ngữ điệu gán bó khăng k h không nhiều vói nhau, cùng d ã tất cả cái này là tất cả cái kia. Người ta có th ể hình dung chúng như nhị m ặt cùa m ột tò giáy vậy, đã bao gồm m ặt này, tấ t phải bao gồm m ặ t kia. 3.b. H ai m ặt của tín hiệu ngôn từ không bao giờ tách tránh nhau, nhưng lại có quan hệ võ đoán với nhau. Điêu này còn có nghĩa là bọn họ không tìm đuợc lí bởi cho việc phân tích và lý giải vì sao âm này lại có ý này hoặc ý này vày sao lại được "chứa" tro n g âm này... T rong lấy ví dụ như vừa nêu trê n kia, bạn dạng th â n âm CÂY ko hé bao gồm mối contact bên tro n g nào, tương tự như không bao gồm sức m ạn h quy định, kiểm tra n g buộc nào so với cái ý m à nó biểu thị. Ngược lại, chiếc ý (khái niệm ) loại thực vật gồm th â n , lả , ... Ko hẽ từ m ình quy định tên gọi cho m ình, không hể tất cả tác động ra quyết định nào đói với áo khoác bên ngoài vật chất âm th an h của m ình. D ùng âm này tốt âm kia để biểu th ị ý (nội dung) này tuyệt ý khác... Tấ t cả đễu vì chưng quy ước, bởi thói quen (hoặc suy mang lại cùng là đo thói quen) của tập th ể cùng đồng. 22Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn